ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 16، شماره 12، اسفند 1402 ، شماره پی در پی 94

بررسی و تحلیل کارکرد بزمها در داستانهای هزار و یک شب و سمک عیار از دید جامعه-پذیری

صفحه (117 - 131)
نفیسه خلیل‌طوسی ، بتول فخراسلام (نویسنده مسئول)، پروین‌دخت مشهور
تاریخ دریافت مقاله : فروردین 1402
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : تیر 1402

چکیده

زمینه و هدف: جامعه پذیری به روندی گفته میشود که هر فرد در طول زندگی خود تجربه میکند و بر اساس آن، با مجموعه ای از ارزشها، عرفها و هنجارها آشنا میشود و با نظرداشت آن، نقشهای گوناگونی را در جامعه میپذیرد. این مقوله نمودهای بارزی را در شخصیت فرد جامعه پذیر به وجود می آورد و در برابر، اگر این فرایند بدرستی انجام نشود، از او فردی جامعه گریز پدید می آورد. در فرهنگ ایرانی، راه های متنوعی برای جامعه پذیر کردن افراد وجود دارد که برگزاری بزمها و مجالس شادی از آن جمله است. بخشی از این فرهنگ دیرینه در کتابهای هزار و یک شب و سمک عیار منعکس شده است. این مقاله با هدف بررسی کارکرد بزمها با عنایت به مفهوم جامعه پذیری در آثار مذکور نوشته شده است.

روش مطالعه: این پژوهش با استناد به منابع کتابخانه ای و روش توصیفی-تحلیلی نوشته شده است.

یافته ها: نتایج تحقیق نشان میدهد که در جریان برگزاری بزمها مواردی چون انتقال فرهنگ، شکوفاسازی توانمندیها، نهادینه سازی ارزشها و هنجارها، آموزش مهارتها و نقشها، ایجاد همبستگی بینافردی و پایداری نظام اجتماعی بعنوان اهداف جامعه پذیری مشاهده شده است.

کلمات کلیدی
هزار و یک شب , سمک عیار , بزم , جامعه , جامعه پذیری , فرهنگ.

• آرون، ریمون، (1370)، مراحل اساسی اندیشه در جامعه شناسی، ترجمۀ باقر پرهام، چاپ دوم، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
• اخیانی، جمیله، (1388)، بزم آرایی در منظومه های داستانی تا پایان قرن ششم، تهران: سخن.
• ارجانی، فرامرزبن خداداد، (1367)، سمک عیار، مقدمه و تصحیح از پرویز ناتل خانلری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• بهار، مهرداد، (1373)، جستاری چند در فرهنگ ایران، تهران: فکر روز.
• بیرو، آلن، (1367)، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمۀ باقر ساروخانی، تهران: کیان.
• دهخدا، علی اکبر، (1372)، لغتنامه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• ریترز، جورج، (1384)، نظریۀ جامعه شناسی در دوران معاصر، ترجمۀ محسن ثلاثی، چاپ دهم، تهران: چاوشگران نقش.
• ساروخانی، باقر، (1386)، جامعه شناسی ارتباطات، چاپ نوزدهم، تهران: اطلاعات.
• سبزعلی پور، جهان دوست، (1385)، «نگاهی به خلعت و خلعت بخشی در تاریخ»، مجلۀ رشد، شمارۀ 77، صص 26-28.
• ستاری، جلال، (1368)، افسون شهرزاد؛ پژوهشی در هزار افسون، تهران: توس.
• ستوده، هدایت الله و همکاران، (1376)، جامعه شناسی؛ مفاهیم کلیدی، چاپ دوم، تهران: آوای نور.
• سلیمی، علی و داوری، محمد، (1385)، جامعه شناسی کجروی، قم: پزوهشگاه حوزه و دانشگاه.
• عفیفی، رحیم، (1374)، اساطیر و فرهنگ ایران در نوشته های پهلوی، تهران: توس.
• کریستن سن، آرتور، (1370)، ایران در زمان ساسانیان، ترجمۀ رشید یاسمی، چاپ هفتم، تهران: دنیای کتاب.
• کوزر، لوییس، (1373)، زندگی و اندیشۀ بزرگان جامعه شناسی، ترجمۀ محسن ثلاثی، چاپ پنجم، تهران: علمی.
• کوئن، بروس، (1376)، مبانی جامعه شناسی، ترجمه و اقتباس از غلام عباس توسلی و رضا فاضل، چاپ نهم، تهران: سمت.
• گرجی، منصوره، (1391)، «آداب بزم و رزم در سمک عیار»، مجلۀ رشد آموزش زبان و ادب فارسی، شمارۀ 4.
• گیدنز، آنتونی، (1383)، جامعه شناسی، ترجمۀ منوچهر صبوری، چاپ سیزدهم، تهران: نشر نی.
• نظری، سمیرا، (1390)، بزم آرایی در مثنوی های غنایی نظامی، پایان نامۀ کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت معلم آذربایجان.
• هزار و یک شب، (1315)، ترجمۀ عبداللطیف تسوجی، به کوشش محمد رمضانی، تهران: کلالۀ خاور.